Niedobór snu zaburza prawidłowe funkcjonowanie mózgu. O ile niewyspanie się raz na jakiś czas nie jest powodem do niepokoju, gorzej jeśli sytuacja taka trwa wiele miesięcy czy lat. Potwierdziło to najnowsze badanie. Fińscy naukowcy dowiedli, że bezsenność u osób w średnim wieku to najprostsza droga do problemów poznawczych na Bezsenność u dzieci jest wbrew pozorom stosunkowo częstym zjawiskiem. Szacuje się, że 20–30% dzieci w wieku 1–3 lat ma problemy z zasypianiem i licznymi wybudzeniami w nocy (Sadeh, 2009), z kolei u 15% dzieci w wieku 4–10 lat rodzice zgłaszają różnego typu opór przed położeniem się spać, a 9–13% nastolatków spełnia kryteria bezsenności przewlekłej (Owens, 2010). U dzieci, podobnie jak u dorosłych, rozróżnia się bezsenność przewlekłą, krótkotrwałą oraz innego typu. Bezsenność przewlekłą u dzieci według klasyfikacji ICDS3 rozpoznaje się, gdy dziecko (często zgłasza to jego opiekun) ma trudności z zaśnięciem i/lub utrzymaniem ciągłości snu, zbyt wcześnie wstaje, stawia opór przed położeniem się spać o określonej godzinie, żeby zasnąć wymaga interwencji opiekuna (kryterium A). Dodatkowo obserwuje się minimum jeden z następujących objawów w trakcie dnia wynikający z problemów ze snem: zmęczenie, pogorszenie koncentracji uwagi i pamięci, pogorszenie funkcjonowania społecznego (w rodzinie, w szkole), zaburzenia nastroju/drażliwość, senność w trakcie dnia, zaburzenia zachowania (nadaktywność, impulsywność, agresja), niezadowolenie ze swojego snu (kryterium B). Zgłaszane objawy nie mogą być wytłumaczone zbyt krótkim czasem przeznaczanym na sen lub warunkami, w jakich dziecko śpi (brak zapewnionej ciszy, odpowiedniego zaciemnienia, wygodnego łóżka) (kryterium C). Zaburzenia snu i wynikające z tego zaburzenia funkcjonowania w ciągu dnia są obserwowane co najmniej trzy razy w tygodniu, przez co najmniej trzy miesiące. Trudności tych nie można wytłumaczyć innymi zaburzeniami snu (ICDS3, 2014). Powody bezsenności u dzieci mogą być różnorodne – najczęściej obserwowana jest tzw. bezsenność behawioralna, która u dzieci w wieku przedszkolnym może dotyczyć około 10–30%, a w pierwszych latach szkoły około 15% populacji dziecięcej (Owens, 2017). Ogólnie można ją podzielić na związaną z uwarunkowaniem początku snu oraz wynikającą z nieprawidłowego wyznaczania granic przez rodziców (bezsenność z braku dyscypliny). Z kolei u dzieci w wieku szkolnym i u nastolatków częściej obserwuje się, podobnie jak u dorosłych, bezsenność psychofizjologiczną. Bezsenność u dzieci może też być wynikiem pierwotnych zaburzeń snu (zespół niespokojnych nóg, zaburzenia oddychania w czasie snu), różnych chorób somatycznych (kolka, refluks, dolegliwości bólowe, infekcje, ząbkowanie), psychiatrycznych (zaburzenia lękowe, depresja), neurologicznych (padaczka), a także stosowanych leków i substancji. Dzieci mogą zacząć gorzej spać w okresach osiągania tzw. kamieni milowych, np. gdy dziecko zaczyna chodzić, a także w wyniku procesów rozwoju psychicznego, np. w fazie lęku separacyjnego (dziecko ma problemy z rozstaniem się z rodzicem na noc). Warto również wspomnieć o tzw. chronotypach – dzieci o typie „sowy”, fizjologicznie zasypiają później i w efekcie nie chcą kłaść się spać o ustalonej przez rodziców porze, w przeciwieństwie do chronotypu skowronka. Preferencje te z reguły ustalają się w środkowym dzieciństwie. Bezsenność behawioralna u dzieci objawia się różnymi trudnościami w zaśnięciu, wydłużonym czasem zasypiania, opóźnianiem godziny położenia się do snu, a nawet znacznym oporem przed snem, przedłużającymi się wybudzeniami w nocy wymagającymi interwencji rodziców. Skutki są negatywne, zły sen wpływa nie tylko na dziecko (rozdrażnienie, pobudzenie psychoruchowe, pogorszenie koncentracji uwagi), ale ma też wpływ na funkcjonowanie całej Przypadek 1 Dwuletnia Ania od urodzenia jest usypiana w łóżku mamy. Przy zasypianiu do czasu zaśnięcia dotyka mamy włosów. Gdy zaśnie, mama przenosi ją do jej łóżeczka. W nocy dziewczynka budzi się wielokrotnie. Wtedy nawołuje mamę lub płacze. Żeby ją uspokoić, mama musi zabierać ją do łóżka. Ostatnio mama jest już tak zmęczona, że nie przenosi już małej i śpi z nią w swoim łóżku całą noc. Jednak i tak Ania budzi się kilkukrotnie i szuka włosów mamy, co budzi mamę. Sytuacja jest stresująca dla całej rodziny. Tata musi spać w innym pokoju, a starszy brat Ani jest zazdrosny. W ciągu dnia Ania jest pobudzona, drażliwa. Czasami spontanicznie drzemie około U Ani można rozpoznać typ bezsenności behawioralnej związany z uwarunkowaniem początku snu, który przejawia się zarówno w trudnościach z zasypianiem wieczorem, ale też w trakcie nocy – po wybudzeniu. Warto wspomnieć, że wybudzenie jest normalnym procesem snu, dziecko może wybudzać się „fizjologicznie” po każdym cyklu snu, który wydłuża się w zależności od wieku – od 50 minut u malutkich dzieci do 120 minut u nastolatków (np. u dziecka 12-miesięcznego może to być od 4 do 6 wybudzeń w nocy). Po krótkim wybudzeniu dziecko samodzielnie zapada w sen. Zdolność dziecka do samodzielnego usypiania wieczorem i w trakcie nocy po krótkich wybudzeniach kończących cykl snu zwany jest regulacją snu i następuje w pierwszych 6 miesiącach życia (już trzymiesięczne dzieci mogą posiadać tę umiejętność). W bezsenności behawioralnej proces ten jest zakłócony. Objawia się to nieumiejętnością lub niechęcią dziecka do zasypiania bez towarzyszących specjalnych warunków, wyuczonych przez rodziców, np. u młodszych dzieci przy zasypianiu dziecko jest karmione do zaśnięcia, noszone na rękach, bujane w wózku lub jest usypiane w towarzystwie różnych dźwięków (odgłos lanej wody, wentylatora), bodźców dotykowych (u Ani – dotykanie włosów mamy, głaskanie po ręku rodzica); u starszych dzieci – rodzice usypiają dziecko w swoim łóżku lub mama leży w łóżku dziecka. W przypadku gdy te warunki nie są spełnione, dziecko nie potrafi zasnąć, a gdy wybudzi się w nocy, oczekuje podobnych okoliczności jak przy zasypianiu, o swoim niezadowoleniu informuje rodziców krzykiem, płaczem albo (jeżeli już chodzi) przechodzeniem do łóżka rodziców. Przypadek 2 Rodzice siedmioletniego Wojtka nigdy nie przestrzegali godzin snu, chłopiec często przesiadywał do późnych godzin wieczornych. Oglądał wtedy bajki albo grał na playstation. Od tego roku chłopiec poszedł do pierwszej klasy i musi wstawać rano o siódmej, rodzice z trudem go budzą. Starają się więc pilnować, by kładł się wcześniej. Wojtek jednak buntuje się przeciwko temu. Często szuka pretekstu, by nie iść spać, a gdy się położy, ciągle wstaje, by pójść do toalety lub napić się, a ostatnio zaczął mówić, że boi się spać w swoim pokoju. W efekcie po wielu negocjacjach zasypia około i rano jest niewyspany. W weekendy rodzice pozwalają mu położyć się później i pospać dłużej. W efekcie dzieci krócej śpią, są niewyspane, w trakcie dnia rozdrażnione, pobudzone, mają problemy z koncentracją uwagi, stwarzają trudności wychowawcze. Wojtek spełnia kryteria innego typu bezsenności behawioralnej, tzw. bezsenności z braku dyscypliny, która częściej występuje u dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym. Charakteryzuje się tym, że dziecko opóźnia lub odmawia pójścia spać w odpowiednim do tego czasie. Dziecko protestuje przed położeniem się do snu, wydłuża czas zasypiania, wielokrotnie prosząc o coś do picia, kolejną bajkę, pocałunek na dobranoc, wyjście na „siusiu”. Rzadziej tutaj występują problemy z wybudzeniami w nocy. Gdy dziecko już zaśnie, śpi do rana, chociaż oczywiście występują postacie mieszane. U niektórych dzieci ten typ bezsenności może sugerować objawy lękowe – dziecko płacze, wychodzi z pokoju, „bo się boi”. W przeciwieństwie do typowego lęku jest to tylko objaw gry na zwłokę. Opóźnienie godziny zaśnięcia dziecka skutkuje skróceniem całkowitego czasu snu, dziecko nie śpi wystarczająco długo, rano będzie miało trudności ze wstaniem, w trakcie dnia będzie senne i będzie prezentowało problemy opisane wcześniej. Z reguły powodem tej bezsenności jest brak konsekwencji i skuteczności w wyznaczaniu granic przez rodziców, rodzice nie przestrzegają godzin położenia się dziecka do snu, ale też wpływa na to temperament dziecka, obecność zachowań opozycyjnych w ciągu dnia, wiek dziecka – dzieci w okresie tzw. buntu dwulatka, warunki, w jakich dziecko śpi. Warto również wspomnieć o pozornej bezsenności wynikającej z nieadekwatnych do wieku oczekiwań rodziców odnośnie do snu, co skutkuje nadmiernym czasem przeznaczanym na sen. Przykładowo, rodzice dziecka dziewięcioletniego, którego zapotrzebowanie na sen wynosi 10 godzin, kładą je spać na 12 godzin. Efekt jest taki, że dziecko z trudem zasypia, częściej budzi się w nocy, wstaje przed czasem. Przy zbieraniu wywiadu trzeba więc bezwzględnie pytać, o której godzinie dziecko kładzie się do łóżka i o której wstaje, a także jakie są oczekiwania rodziców co do ilości snu. Przypadek 3 Mikołaj, 10 lat, zgłosił się z mamą, gdyż od 5 miesięcy każdego wieczora, gdy zbliża się pora snu, martwi się, że nie zaśnie. Boi się, że nie będzie spał całą noc, a potem nie poradzi sobie w szkole albo się rozchoruje. Gdy się kładzie do łóżka, cały czas myśli o tym, że musi zasnąć i jeszcze bardziej mu się nie udaje. Z tego powodu czasami mama kładzie się z nim, wtedy chłopiec jest spokojniejszy, szybko zasypia. Gdy jednak mama odmawia, chłopiec wielokrotnie przychodzi i dopytuje, czy mama przyjdzie. Sytuacja pojawiła się, gdy chłopiec przed wyjazdem wakacyjnym z emocji długo w nocy nie mógł zasnąć. Gdy chłopiec już zaśnie, nie wstaje w nocy. Chłopiec należy do dzieci lękliwych. Bezsenność psychofizjologiczna, bo ten typ dotyczy Mikołaja, częściej właśnie występuje u dzieci w wieku szkolnym i u nastolatków. Charakterystycznym objawem jest lęk dotyczący niemożności zaśnięcia, utrzymania snu i konsekwencji z tego wynikających. Dzieci te często mają dezadaptacyjne przekonania dotyczące snu. Bezsenność psychofizjologiczna u dzieci, podobnie jak u dorosłych, jest oparta na warunkowaniu klasycznym – skojarzenie łóżka z wzbudzeniem. Ten typ bezsenności jest wynikiem czynników predysponujących, takich jak uwarunkowania genetyczne (lękliwość), choroby somatyczne, psychiczne, do których dołączają złe nawyki związane ze snem, brak higieny snu, drzemki w trakcie dnia. Czynnikiem spustowym jest stresująca sytuacja, która utrudnia zaśnięcie. Diagnoza bezsenności W prosty sposób diagnozę bezsenności można przeprowadzić, posługując się metodą BEARS (angielski mnemonik: B – bedtime problems, E – excessive daytime sleepiness, A – awekenings during the night, R – regularity of sleep and duration, S – sleep disorder breathing). Zadając pytania odnośnie do trudności z zasypianiem, nadmiernej senności w trakcie dnia, wybudzeń w nocy, regularności i długości snu oraz zaburzeń oddychania w czasie snu, można uzyskać podstawowe informacje o problemie dziecka. Ułatwieniem procesu diagnostycznego są skale i kwestionariusze. W Polsce dostępny jest kwestionariusz nawyków związanych ze snem dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym (CSHQ Owens i wsp. w polskiej adaptacji: Rogala, Walęcka, Wichniak). Innym narzędziem jest skala Sleep Disturbances Scale for Children dostępna jedynie w wersji anglojęzycznej. U nastolatków można posłużyć się Ateńską Skalą Bezsenności, Skala Senności Epworth. Ważny jest dokładnie zebrany wywiad, który powinien zawierać godziny położenia się do snu i wstania w tygodniu oraz w weekendy, jak rodzice reagują na problem, czy są przestrzegane zasady higieny snu, warto dopytać o warunki, w jakich dziecko zasypia (sypialnia – czy jest ciemno, chłodno, czy dziecko jest samo w pokoju czy z rodzeństwem, czy łóżko jest wygodne), jak wygląda rytm dnia dziecka. Bardzo przydatne jest prowadzenie przez rodzica dziennika snu przez 2 tygodnie, który na wizycie należy wspólnie przeanalizować. Znacznym utrudnieniem jest fakt, że rzadko dziecko skarży się na problemy ze snem, z reguły opis trudności jest pośredni i wymieszany z oczekiwaniami rodziców odnośnie do snu odpowiedniego do wieku rozwojowego. Terapia W leczeniu bezsenności u dzieci stosuje się głównie metody behawioralne. Ich skuteczność wynosi ponad 80% (Meltzer, Mendell 2014). Metody behawioralne mogą być stosowane u dzieci powyżej 6. U mniejszych dzieci trzeba pamiętać o zapobieganiu, wykształcając odpowiednie nawyki związane ze snem i stosując zasady higieny snu. Żeby terapia była skuteczna, trzeba opracować z rodzicem szczegółowy plan pracy określający kolejne kroki i cel ostateczny, uwzględniający temperament dziecka i tolerancję rodzica na płacz i protesty dziecka. Wygaszanie – jest to metoda przeznaczona dla małych dzieci, opiera się na wygaszeniu podtrzymywanych przez ingerencję rodziców nieprawidłowych nawyków i zachowań związanych ze snem, np. oporu przed położeniem się spać, nawoływania rodziców w nocy podczas wybudzeń, potrzeby obecności rodzica przy zasypianiu. Mimo bardzo dużej skuteczności, szybkości i udowodnionego braku negatywnego wpływu na rozwój psychiczny dziecka (Hiscock i wsp., 2008) w formie klasycznej jest rzadko akceptowane przez rodziców. Polega na położeniu dziecka do łóżeczka w przeznaczonym czasie i ignorowaniu jego płaczu i nawoływań aż do ustalonej godziny rano. Efekty są widoczne już w trakcie trzeciej nocy. Stosowanie metody jedynie w godzinach kładzenia spać, w ciągu 2 tygodni przynosi efekty również w trakcie nocnych wybudzeń (umiejętność samodzielnego usypiania rozszerza się na całą noc). Rodzice muszą być dobrze przygotowani, przekonani do tej metody i być poinformowani o różnych trudnościach, np. co robić, gdy dziecko podczas płaczu wymiotuje. Modyfikacją tej metody jest stopniowe wygaszanie, które polega na odłożeniu dziecka do łóżeczka sennym, ale nie uśpionym i przychodzeniu do niego, gdy płacze lub woła, stopniowo wydłużając odstępy bez sprawdzania. Rodzic upewnia dziecko, że jest przy nim, jednakże kontakt z dzieckiem musi być bardzo krótki (1–2 minuty) i w miarę możliwości neutralny, np. dotknięcie plecków albo krótki komunikat. W kolejnych dniach rodzic wydłuża czas między kolejnym sprawdzaniem, np. rodzic przychodzi pierwszej nocy co minutę, drugiej co dwie, trzeciej co trzy itd. albo skraca czas pobytu u dziecka. Inną modyfikacją jest wygaszanie z obecnością rodzica. Przykładowy plan terapii może wyglądać następująco – trzy wieczory na wdrożenie ustalonych rytuałów przed snem i przestrzeganie stałych godzin snu, rodzic nie zmienia rodzaju usypiania, np. nadal kładzie się z dzieckiem, trzy kolejne noce – rodzic siedzi przy łóżku dziecka, następnie – przy drzwiach sypialni, trzy następne wieczory za drzwiami sypialni, ale jest możliwy kontakt słowny. Czas potrzebny na kolejne etapy musi być ustalony wspólnie z rodzicem, zapisany, czasami każdy etap wymaga tygodnia. U starszych dzieci plan terapii może wyglądać następująco, np. jeżeli dziecko z reguły usypia w ciągu 20 min, w połowie tego czasu, po 10 minutach rodzic informuje dziecko, że musi na chwilę wyjść, np. umyć zęby, wraca pierwszej nocy po minucie, w kolejnych nocach wydłużając ten czas np. o minutę. Inną metodą odpowiednią dla rodziców, dla których wygaszanie w żadnym z wariantów jest nie do przyjęcia, jest technika polegająca na położeniu dziecka spać nie wcześniej niż w momencie fizjologicznego początku snu. Ustalenie tej godziny poprzedzone jest 2-tygodniową obserwacją godziny zaśnięcia dziecka na podstawie dziennika snu. Przygotowanie do snu (rytuały) planuje się na 30–45 min przed tą godziną (w tym czasie rodzice przestrzegają wyciszających aktywności i braku intensywnego światła oraz wykonują rutynowo ustalone punkty wieczoru – kolacja, mycie, piżamka, czytanie książeczki itp.). Po 4–5 dniach, gdy dziecko już opanuje ten rytm, moment jest przesuwany na wcześniejszy (np. 15 minut na tydzień w ciągu kilku tygodni). Czasami pomocne jest wspólne zaplanowanie z terapeutą drze... Artykuł jest dostępny dla zalogowanych użytkowników w ramach Otwartego Dostępu. Jak uzyskać dostęp? Wystarczy, że założysz bezpłatne konto lub zalogujesz się. Czeka na Ciebie pakiet inspirujących materiałów pokazowych. Załóż bezpłatne konto Zaloguj się
Brak snu sprawia, że poziom greliny zwiększa się, a leptyny – zmniejsza. Rezultatem tych zmian jest to, że mamy większy apetyt na wysokokaloryczne pokarmy. Gdy jesteśmy niewyspani, jemy też większe porcje, a podczas zakupów częściej wybieramy niezdrową żywność.
Witam, Mój syn ma 9 lat i chodzi do 4 klasy, od jakiegoś czasu ma problemy ze snem. Jak zbliża się pora do spania płacze i mówi, że on wie, że nie zaśnie. Wtedy pytam dlaczego tak sądzi? Odpowiada, że on wie. Czasami bywa, że obudzi się w nocy i włącza telewizor i ogląda bajki tak cicho żebyśmy nie słyszeli. Tłumaczy to tym, że nie może zasnąć. Kiedyś w nocy nie spał i rano miał problemy ze wstaniem do szkoły, kiedy wrócił ze szkoły po południu to położył się (bo w nocy nie spał) i tak mocno zasnął, że ja i mąż nie mogliśmy wejść do domu, dobijaliśmy się ponad 30 minut, po czym mąż musiał wybić okno (mieszkamy na parterze), bo myśleliśmy, że coś się stało. Nie przypuszczaliśmy, że może tak mocno spać. Problemów z nauką nie ma, chodź jest strasznym leniem i trzeba go gonić. Nie wiem czym jest to spowodowane? Staramy się aby on i młodszy syn (5 lat) mieli wszystko, nie wymagam od niego za dużo. Myślałam, że może ta jego bezsenność może być objawami początkującej cukrzycy (teściowa ma), ale badałam mu jakiś czas i wszystko było ok. Jestem bardzo zdenerwowana tym, że nie może on zasnąć. Nie wiem co mam robić! Czy iść z nim do jakiegoś lekarza? Proszę o radę co mam robić! Dziękuję i Pozdrawiam Marta Dzień dobry, Proszę porozmawiać z synem, czy wydarzyło się coś, czego zaczął się bać: może coś obejrzał w tv, ktoś coś opowiedział, zaczął bać się cieni, nocy itp. ... co przeraziło go tak, że kiedyś nie mógł zasnąć, a potem już co wieczór on "wiedział", że nie zaśnie. Dzieciom dosyć łatwo przychodzi wmówienie sobie samym przekonania, że czegoś na pewno nie potrafią. Państwa zadanie to udowodnić mu (a nie tylko powiedzieć), że tak nie jest, że jest wiele sposobów, które sprawią, że będzie dobrze spał. Trzeba podkreślić, że spać musi, bo to jest niezbędna dla zdrowia i dobrej nauki w szkole i w związku z tym nie ma co rozmawiać o tym, czy on będzie spał, czy nie tylko jak to zrobić, by mógł spać spokojnie. Możliwości jest dużo, proszę może wypróbować takie: 1. spanie z rodzicami przez całą noc (jak się wyciszy, stopniowo można rezygnować, całość do 2 tygodni mniej więcej powinna trwać) 2. lampka z maleńkim światłem w pokoju 3. zasady zasypiania: liczę do 10 w tym czasie układasz się wygodnie, otulam Cię kołderką, a jak powiem już 10, to nie wolno już otwierać oczu, ruszać rękami ani nogami, otwierać buzi i mówić. Potem zaczynasz słuchać swojego spokojnego oddechu i za 3 minuty śpisz. A ja tu cały czas jestem.... Absolutnie trzeba zachować spokój i wytrwać konsekwentnie w podjętych zasadach. Mały ma być w łóżku o określonej porze - w jego wieku 21. będzie dobra (ale bez krzyku, spokojnie choćby nie wiem jak płakał), mama albo tata przy nim są i zasypia wg ustalonych zasad - bo o tym wszystkim, co pisałam wcześniej trzeba go pouczyć: Masz problem z zasypianiem, chcemy Ci pomóc, oto sposób - będziemy robić taki i tak, dziś zaczynamy, więc kąp się, ubieraj piżamę, a za jakiś czas znów będziesz umiał dobrze zasypiać. Na pewno nie uda się tak gładko i od razu, on będzie próbował ile się da wynegocjować. Oglądanie bajek po nocy jest wykluczone, jeśli się obudzi w nocy, trudno jedyne, co może zrobić, to przytulić się do mamy, zamknąć oczy i czekać aż sen wróci. Wiem, że zaproponowany tu sposób to obciążenie dla Państwa i wysiłek, ale przy zachowaniu konsekwencji i spokoju efekt powinien przyjść dość szybko. Serdecznie pozdrawiam Agnieszka Sokołowska-Kasperiuk 18-latka ciągle ziewała. To był główny objaw raka. Ciągłe zmęczenie, senność i ziewanie. 18-latka był. Młodzi ozdrowieńcy cierpią na bezsenność. "Wcześniej nie wierzyłam w COVID-19. Dziś każdego przestrzegam" Mają dwadzieścia i trzydzieści kilka lat. Zanim za Nie możesz zasnąć, w nocy budzisz się kilka lub nawet kilkanaście razy a rano wstajesz jeszcze bardziej zmęczona? Szacuje się, że bezsenność dotyka ok 30-45 proc. społeczeństwa. Skąd bierze się bezsenność i jak wygląda jej leczenie? Wyjaśnia na swoim profilu na Instagramie lekarka Ewa Stawiarska. Klasyfikacja zaburzeń snuProblemy ze snem wśród ankietowanychJak objawia się bezsenność?Bezsenność – czym jest najczęściej spowodowana?Leczenie bezsenności – rozpoznanieLeczenie bezsenności – terapiaDoktorka od 7 boleści Jak zaznacza Stawiarska, zaburzenia snu, do których zalicza się bezsenność, można podzielić na dwie grupy. Pierwszą grupą zaburzeń snu są tzw. dyssomnie (sprowadzające się do nieprawidłowej ilości, czasu trwania snu lub jego jakości) – do nich zaliczamy bezsenność, nadmierną senność, narkolepsję i tzw. CRD, czyli Circadian Rhythm Disorders, krótko mówiąc, zaburzenia rytmu okołodobowego. Drugą kategorią są tzw. parasomnie (o których możemy mówić, kiedy w trakcie snu lub przy wybudzaniu występują nieprawidłowe zachowania) – tutaj swoje miejsce odnajdują lęki nocne, koszmary senne, a także somnabulizm (czyli lunatykowanie) oraz katatrenia (jęki nocne), zespół elpenora (upojenie senne) a także RLS (Zespół Niespokojnych Nóg) oraz bruksizm – wyjaśnia ekspertka. W przestrzeni zakupowej HelloZdrowie znajdziesz produkty polecane przez naszą redakcję: Zdrowie umysłu WIMIN Głębokie skupienie, 30 kaps. 79,00 zł Zdrowie umysłu Miralo, Suplement diety wspomagający odporność na stres, 20 kapsułek 20,99 zł Zdrowie umysłu Naturell Ashwagandha, 60 tabletek 18,15 zł Zdrowie umysłu Miralo Sen, Suplement na dobry sen, 20 kapsułek 20,99 zł Zdrowie umysłu Good Sleep from Plants 60 kaps. wegański 45,00 zł 90,00 zł Problemy ze snem wśród ankietowanych Lekarka przeprowadziła na swoim Instastory ankietę. Ze wszystkich osób, które odpowiedziały na pytania, aż 66 proc. miewa problemy ze snem. Spośród ponad 900 osób, które odpowiedziały na moje pytania dotyczące snu, aż 37 proc. miewa problemy z zaśnięciem po udaniu się na nocny wypoczynek. To bardzo dużo, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że 78 proc. moich obserwatorów to osoby w wieku od 18 do 34 lat, czyli młode lub bardzo młode. Aż 85 proc. z nas zdarza się wybudzać w nocy, a aż 83 proc. czasami budzi się z większym uczuciem zmęczenia, niż przed pójściem spać, co świadczy o kiepskiej jakości snu. – tłumaczy specjalistka. Ewa Stawiarska wyjaśnia, że sporadycznie może zdarzyć się to każdemu i niekoniecznie musi oznaczać bezsenność. Według kryteriów ICD-10, zaburzenia muszą występować przynajmniej 3 razy w tygodniu przez minimum 1 miesiąc. Często jednak, kiedy pacjent narzeka, że problemy ze snem utrudniają mu codzienne funkcjonowanie, leczenie wdraża się wcześniej. Jak objawia się bezsenność? Najlepiej znanym i najbardziej rozpowszechnionym zaburzeniem snu jest bez wątpienia bezsenność. Jej dokładna definicja zależy od – szok – jej autora. Jednak zarówno w ICD-10, DSM, jak w ICSD (International Classification of Sleep Disorders), diagnoza bezsenności wiąże się z trudnościami z zaśnięciem lub utrzymaniem snu, występowaniem snu, który nie przynosi odpoczynku (czyli jest kiepskiej jakości). Dodatkowo, w związku z powyższymi, pacjent cierpi oraz ma problemy z codziennym funkcjonowaniem (np. pod postacią zaburzeń koncentracji, upośledzenia funkcji motorycznych, nadmiernej senności w ciągu dnia, zaburzeń nastroju, lub objawów somatycznych, takich jak bóle głowy czy brzucha) – pisze Stawiarska. Bezsenność – czym jest najczęściej spowodowana? Ewa Stawiarska tłumaczy, ze bezsenność najczęściej ma swój początek w silnie stresującym wydarzeniu z życia. Może to być śmierć lub poważna choroba bliskiej osoby, utrata pracy, rozwód lub zakończenie długotrwałego związku. Lekarka wyjaśnia też, że problemy ze snem mogą zacząć się chociażby po urodzeniu dziecka lub kiedy inne wydarzenie zaburza nasz schemat snu (sleep pattern). Nie do końca wiadomo, jakie są przyczyny przejścia krótkotrwałej bezsenności w problem przewlekły. Na pewno rolę odgrywają tutaj zarówno czynniki genetyczne, środowiskowe (takie jak dbałość o odpowiednią higienę snu), jak i choroby towarzyszące oraz sposób leczenia zaburzenia i wsparcie społeczne. Jedno jest pewne – generalnie bezsenność jest uważana za chorobę przewlekłą, co potwierdzają badania populacyjne, np. to przeprowadzone przez Morphy H. i wsp., którego wyniki zostały w 2007 roku opublikowane w magazynie „Sleep”(Epidemiology of insomnia: a longitudinal study in a UK population.). Wykazało ono, że wśród osób cierpiących na bezsenność, aż 69 proc. nadal borykało się z tym problemem po 12 miesiącach – wymienia ekspertka. Leczenie bezsenności – rozpoznanie Rozpoznanie bezsenności polega na dokładnym zebraniu wywiadu lekarskiego od pacjenta (oraz w ramach możliwości od jego rodziny) i analizy prowadzonego przez chorego dzienniczka snu. Pozwala to na szczegółowe przeanalizowanie nawyków związanych z higieną snu, stylem życia, ocenę występujących zaburzeń i ich zmienności w czasie oraz zdeterminowanie wpływu choroby na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Wywiad musi być ukierunkowany na wykluczenie innych zaburzeń snu (np. RLS/PLMS – Periodic Limb Movements in Sleep, OBS – Obturacyjnego Bezdechu Sennego, narkolepsji, zaburzeń rytmu okołodobowego, parasomnii). Należy także wykluczyć zaburzenia somatyczne, choroby przebiegające z bólem, przewlekłe schorzenia układu krążenia czy układu oddechowego, neurologiczne, np. choroby neurodegeneracyjne, miażdżycę naczyń mózgowych, stan po udarze, oraz psychiatryczne – zaburzenia lękowe, uzależnienia, chorobę afektywną dwubiegunową. U osób chorych na depresję, bezsenność może być zarówno jednym z osiowych objawów (odwrócenie rytmu dobowego: bezsenność w nocy, nadmierna senność w ciągu dnia), zaburzeniem współistniejącym, jak i odgrywać rolę niezależnego czynnika ryzyka rozwoju tej choroby – tłumaczy specjalistka. Leczenie bezsenności – terapia Leczenie bezsenności nie polega jedynie na przyjmowaniu leków, które zresztą jak wyjaśnia Stawiarska bywają często nadużywane, równie ważne jest postępowanie niefarmakologiczne – zmiana stylu życia, poprawa nawyków związanych z higieną snu, oddziaływanie psychologiczne (tutaj główną rolę odgrywa CBT – Cognitive Behavioral Therapy, czyli terapia poznawczo-behawioralna). Skierowanie pacjenta do specjalisty zajmującego się zaburzeniami snu należy się: osobom, które przejawiają odbiegające od normy zachowania w czasie snu (i np. zagrażają sobie lub otoczeniu), chorym z wywiadem i objawami świadczącymi o występowaniu RLS, OBS, nagłych ataków snu czy katapleksji, oraz tym, u których nie można znaleźć uchwytnej przyczyny zaburzeń snu – wyjaśnia lekarka. Doktorka od 7 boleści Za profilem „Doktorka od 7 boleści” kryje się Ewa Stawiarska. Lekarka jest obecnie w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej oaz jest certyfikowaną lekarką Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością. Jest aktywna w mediach społecznościowych, gdzie w ciekawy sposób dzieli się wiedzą medyczną. Zobacz także Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Ewa Wojciechowska Zobacz profil Podoba Ci się ten artykuł? Powiązane tematy: Polecamy Lęk separacyjny u 2-latka W swojej zwykłej postaci lęk separacyjny przebiega u wszystkich dzieci podobnie – zbliżone objawy dostrzeżemy zarówno u niemowlaka, jak i u 2-latka czy 3-latka. Problem powinien także stosunkowo szybko zniknąć, zwłaszcza jeśli rodzice wypracują odpowiednie techniki pracy z lamentującym berbeciem. Problem bezsenności i innych zaburzeń snu narasta od kilku dekad. Dotyczy nie tylko populacji osób dorosłych, ale również aż 25 do 60% dzieci i młodzieży. Zaburzenia snu mogą w konsekwencji prowadzić do rozwoju wielu chorób oraz problemów w funkcjonowaniu poznawczym, emocjonalnym, społecznym i biologicznym. Spis treści: Jak walczyć z bezsennością u dzieci i z problemami ze snem u nastolatków? Bezsenność u dzieci - przyczyny i leczenie Zasady higieny snu rozwiń Jak walczyć z bezsennością u dzieci i z problemami ze snem u nastolatków? Bezsenność u dzieci i nastolatków to trudności z zasypianiem i/lub utrzymaniem ciągłości snu, zbyt wczesne budzenie się, opór przed kładzeniem się do łóżka bądź też problemy z zasypianiem bez udziału opiekunów, występujące przynajmniej trzy razy w tygodniu, skutkujące przemęczeniem, labilnością nastroju, drażliwością, zaburzeniami koncentracji, uwagi i pamięci, sennością w ciągu dnia oraz upośledzeniem funkcjonowania rodzinnego, społecznego i szkolnego. Bezsenność u dzieci - przyczyny i leczenie Przyczyny bezsenności u dzieci podobnie jak u dorosłych, mogą mieć charakter pierwotny – bezsenność pojawiająca się samoistnie oraz wtórny, czyli problemy ze snem mogą towarzyszyć innym chorobom. Bezsenność może być wywołana przez stres, zaburzenia lękowe, niewłaściwe nawyki związane ze snem ( nie przestrzeganie zasad higieny snu), złą dietę ( spożywanie substancji pobudzających – kofeina, guarana)) i choroby somatyczne, które zakłócają przebieg snu. U dzieci wyróżnia się również bezsenność behawioralną: z braku dyscypliny oraz warunkową. Bezsenność behawioralna definiowana jest jako powtarzające się trudności związane z zasypianiem, czasem trwania snu, konsolidacją lub jakością snu, pojawiające się mimo adekwatnego do wieku czasu i możliwości snu. Bezsenność warunkowa wynika z powstania nieodpowiednich lub świadczących o nieprzystosowaniu uwarunkowań, takich jak kołysanie, karmienie, oglądanie telewizji lub słuchanie radia oraz obecność rodzica w łóżku. Natomiast bezsenność z braku dyscypliny jest konsekwencją opóźniania zasypiania przez dziecko lub stawiania oporu przed pójściem do łóżka w odpowiednim czasie. Leczenie bezsenności u dzieci może być prowadzone dwojako: przez zastosowanie terapii poznawczo – behawioralnej lub farmakoterapii. Pierwsza obejmuje różnego rodzaju interwencje behawioralne, na przykład: Próba ignorowania dziecka i jego zachowania od momentu położenia go do łóżka bądź też zmodyfikowane jego formy: zmodyfikowane wygaszanie – obecność rodzica w pokoju dziecka w trakcie usypiania, ale bez ingerencji czy stopniowe wygaszanie: planowe krótkie wizyty w przypadku nieustającego płaczu, np. co pięć minut, lub na stopniowym wydłużaniu czasu pomiędzy kolejnymi reakcjami na płacz dziecka, wyciszanie przed snem: wyjmowanie dziecka z łóżeczka, jeśli nie śpi i spokojna zabawa z rodzicem przez określony czas ( np. 30 minut). W celu ograniczenia do minimum czasu zasypiania opóźnia się porę kładzenia się do łóżka. Po uzyskaniu pozytywnego wzmocnienia związanego z szybkim usypianiem, w kolejnych dniach przesuwa się porę snu na wcześniejszą o 15–30 minut, aż do uzyskania pożądanej pory zasypiania, systematyczne wybudzanie w przypadku częstych wybudzeń w nocy: rodzice budzą dziecko na 15–60 minut przed zwyczajowym samoistnym wybudzeniem, a następnie usypiają dziecko w sposób standardowy, zapobieganie powstawaniu problemów ze snem poprzez zastosowanie zasad higieny snu oraz wytwarzanie prawidłowych nawyków okołosennych. Zasady higieny snu Zasady higieny snu, których warto przestrzegać są następujące: sypialnia pozbawioną intensywnych bodźców, stałe ramy snu, rytuały okołosenne, unikanie napojów zawierających kofeinę, czytanie przed snem, zasypianie we własnym łóżku pod nieobecność rodzica, ograniczenie czasu korzystania z urządzeń emitujących spektrum światła niebieskiego: tablety, smartfony, komputery, telewizory, umiarkowana aktywność fizyczną w ciągu dnia, śniadanie bogate w tryptofan oraz witaminę B6, ekspozycja na światło w godzinach porannych. Naprzeciw problemom zaburzenia snu wychodzą specjalistyczne poradnie leczenia bezsenności. Oferujące kompleksową diagnostykę oraz leczenie pod okiem specjalisty. Farmakoterapia u dzieci stanowi ostateczność. Specjaliści zalecają, aby terapia rozpoczynała się od wprowadzenia zasad prawidłowej higieny snu oraz metod niefarmakologicznych. Farmakoterapia z kolei powinna być dobrana indywidualnie i dostosowana do rozpoznania klinicznego. Leczenie należy stosować krótkoterminowo, oceniając jego skuteczność i cele przy każdym przedłużaniu recepty. W przypadku bezsenności wynikającej z innych jednostek chorobowych prowadzi się najpierw leczenie choroby podstawowej. Problemy ze snem u nastolatków - przyczyny i leczenie Najczęstszymi problemami nastolatków ze snem są: zmęczenie po przebudzeniu, zmienne i nieregularne pory zasypiania, zmienny i nieregularny czas trwania snu, sypianie krócej niż 6godzina na dobę, brak satysfakcji z jakości snu oraz senność w trakcie dnia i ewentualny mimowolny sen. Wśród przyczyn zaburzeń snu u nastolatków wymienia się: depresję, przygnębienie, trudne do rozwiązania problemy osobiste, częstą naukę w nocy, częste picie kawy, wysoki poziom hałasu w miejscu zamieszkania, zażywanie leków nasennych, kłopoty ze snem w rodzinie, dużą ilość czasu poświęcaną na naukę, napiętą i nerwową atmosferę w domu lub w szkole, korzystanie z substancji pobudzających, przewlekłą chorobę, regularne spożywanie alkoholu, regularne palenie tytoniu. Leczenie zaburzeń snu, tak jak u dzieci, odbywa się przez zastosowanie terapii poznawczo – behawioralnej lub farmakoterapii. Konsekwencje bezsenności u dzieci i nastolatków Długość oraz jakość snu ma wpływ na prawidłowy przebieg procesów życiowych jednostki, w tym na wytwarzanie hormonów, a także na regulację rytmów okołodobowych, rozwój intelektualny i emocjonalny. Powikłania bezsenności u dzieci można podzielić na trzy kategorie: somatyczne, psychiczne i społeczne. W pierwszej grupie wymienić można: zmniejszoną aktywność fizyczną, zwiększone ryzyko otyłości, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, zespołu metabolicznego. Do powikłań psychicznych należą: obniżenie nastroju, zaburzenia lękowe, zaburzenia uwagi, kontroli impulsów i funkcji wykonawczych, pogorszenie pamięci oraz osiągnięć szkolnych. Ostatnią grupę – powikłania społeczne, stanowią: gorsze funkcjonowanie społeczne i zaburzenia funkcjonowania rodziny. Źródła: 1. Kaczor M., Skalski M. Leczenie behawioralnych zaburzeń snu u dzieci i młodzieży – przegląd literatury. Psychiatra. Pol. 2016; 50 (3): 571–584. 2. Kaczor M., Skalski M. Rozpowszechnienie i konsekwencje bezsenności w populacji pediatrycznej. Psychiatra. Pol. 2016; 50 (3): 555–569. 3. Kasperczyk J. et. al. Zaburzenia snu wśród młodzieży licealnej w Koninie. Nowiny Lekarskie 2007; 76 (3): 246-250. 4. Skalski M. Bezsenność – patogeneza i leczenie. Kosmos Problemy Nauk Biologicznych 2014; 63 (2): 233 – 243. 5. Ivanenko A. Rozpoznawanie i leczenie zaburzeń snu u dzieci. Psychiatria po dyplomie 2009; 6 (4): 67 – 74. dr n. med. Hanna Orłowska specjalista pediatrii W większości przypadków, chociaż wyglądają niepokojąco, nie powodują one powikłań. Gdy u twojego dziecka pojawią się drgawki: połóż dziecko na boku lub na brzuchu na podłodze. usuń wszystkie ostre narzędzia z okolicy dziecka. poluźnij mu ubranie (rozepnij guziki, suwaki i paski) trzymaj dziecko, aby zapobiec jego zranieniu. Nieśpiący niemowlak to nieśpiący rodzic. A jak wiadomo brak snu prowadzi do chronicznego zmęczenia, nerwowości, problemów z koncentracją. Nic więc dziwnego, że młodzi rodzice, których pociecha w nocy zamiast spać, dokazuje, poszukują przyczyn takiego stanu rzeczy. Bezsenność u niemowlaka – jak sobie z nią radzić? Najważniejsze w poniższym artykule: Cykl snu niemowląt jest o połowę krótszy niż dorosłych. Niemowlęta nie zawsze potrafią samodzielnie zasnąć, gdy zostaną wybudzone ze snu. Bezsenność u niemowlaka może wiązać się z jego temperamentem i indywidualnymi uwarunkowaniami. Przyczyny bezsenności u małych dzieci mogą też być zewnętrzne, takie jak nadmiar emocji, nieregularny tryb dnia lub choroby. Noworodki potrzebują czasu, by zaadaptować się do "nowych warunków", w jakich przyszło im żyć. Dopiero w drugim miesiącu życia dziecko zaczyna żyć rytmem dzień - noc, a w pełni rozróżnia te pory około 6 miesiąca. Przyczyną bezsenności u niemowlaka mogą być skoki rozwojowe, kolka niemowlęca lub problemy jelitowe. Wśród sposobów na bezsenność niemowląt wymienia się dbanie o wieczorne rytuały, stałą godzinę kładzenia dziecka do łóżka oraz wyłączanie urządzeń emitujących niebieskie światło. Bezsenność u niemowlaka Przede wszystkim, mówiąc o śnie dzieci, należy zdać sobie sprawę z faktu, że generalnie noworodki, niemowlęta i starszaki zupełnie inaczej śpią, niż dorośli. Związane jest to z fizjologicznymi uwarunkowaniami młodego organizmu. Na sen składają się fazy (REM i nREM) i cykle, które oddzielone są od siebie krótkimi przerwami – przebudzeniami. W tych przerwach jesteśmy szczególnie wrażliwi na wybudzenie, jednak z wiekiem “przyzwyczajamy się” do takiego stanu rzeczy i większość z nas nie pamięta krótkich pobudek w nocy. Tymczasem u niemowląt przerwy te zdarzają się po pierwsze częściej, a po drugie – mały człowiek nie posiada jeszcze umiejętności radzenia sobie z takimi pobudkami. Cykl snu u dorosłego trwa około 90 minut, a u niemowlaka połowę tego czasu, ok. 45 minut. Tak, jak maluch nie potrafi zadbać samodzielnie o swoje potrzeby fizjologiczne związane z jedzeniem czy wypróżnianiem, tak i samodzielne zasypianie przychodzi mu z trudnością. Warto także wiedzieć, że to, w jaki sposób śpimy, jest związane również z naszym temperamentem i indywidualnymi uwarunkowaniami: stąd niektóre dzieci niemal od narodzin szybko odnajdują się w rytmie dobowym rodziców, a innym zajmuje to więcej czasu. Dlatego odpowiednią pielęgnacją, uwrażliwieniem na potrzeby dziecka i dbaniem o zachowanie jego higieny snu z pewnością jesteśmy w stanie wiele zdziałać, jednak w niektórych przypadkach niestety pomocna okaże się jedynie cierpliwość. Bezsenność u małych dzieci jest zatem po części fizjologiczna (szczególnie bezsenność noworodka), ale bywa także związana z nadmiarem emocji, nieregularnym trybem dnia, a w ostateczności – z różnymi chorobami. Przyczyny bezsenności u niemowląt Przyczyny bezsenności u małych dzieci obejmują naturalne czynniki fizjologiczne, a także czynniki zewnętrzne. Można przyjąć, że na część czynników zewnętrznych mamy wpływ. Najczęściej jednak powody bezsenności maluchów są w zupełności naturalne, a próba narzucenia im schematów spania zgodnych z oczekiwaniami rodziców przypomina wojnę z fizjologią i najczęściej nie ma szans na powodzenie. Warto zatem poznać bliżej organizm małego człowieka i tym samym zrozumieć, czego mu potrzeba. Noworodek w pierwszych tygodniach życia przesypia co prawda większą część doby, jednak dzień i noc nie różnią się dla niego jeśli chodzi o częstotliwość jedzenia czy wypróżnień. Dopiero adaptuje się do warunków “po drugiej stronie brzucha”: wszystkie jego zmysły są atakowane dziesiątkami bodźców, doświadcza czym jest głód, mokra pieluszka, światło, głośne dźwięki. Do tej pory zanurzony w ciepłych wodach płodowych i połączony pępowiną z matką miał wokół siebie o wiele mniej stresorów. Chociaż większości noworodków sen przychodzi stosunkowo łatwo, to śpią nieregularnie, po kilka godzin lub kilkadziesiąt minut, a w przerwach od snu spędzają długi czas przy piersi. To zupełnie normalne! W tym okresie wskazane jest wręcz wybudzanie dzieci, które śpią wyjątkowo długo, aby przystawić je do piersi. Doradcy laktacyjni zalecają karmienie nie rzadsze, niż co 3 godziny, ale również i częstsze, jeśli tego potrzebuje dziecko lub matka – jest to niezbędne celem szybkiego przybierania na wadze maluszka, a także odpowiedniego stymulowania laktacji. Mniej więcej około 8. tygodnia życia dziecko zaczyna wchodzić w rytm dnia i nocy – w pełni zdobywa tę sprawność około 6 miesiąca życia. Należy pamiętać, że sen sterowany jest hormonalnie i niezbędny jest do niego hormon zwany melatoniną. Jego wydzielanie jest ściśle związane z dopływem światła (także sztucznego!) – ciemność sprzyja wydzielaniu melatoniny. Nie oznacza to jednak, że kilkumiesięczne niemowlę będzie “przesypiać całą noc” – badania wykazują, że około 57% półrocznych dzieci oraz ok. 43% rocznych dzieci nie przesypia w ciągu nocy ośmiu godzin bez przerwy. Co więcej, nie ma jednego wzorca snu – dzieci wykazują wielką różnorodność pod względem pór drzemek, potrzeby jedzenia w nocy, zdolności do zasypiania w dowolnych warunkach. Dodatkowo na sen dziecka w pierwszych miesiącach życia, niebagatelny wpływ mają tzw. skoki rozwojowe. Młodzi rodzice, których pociecha przesypiała kilka godzin, a nagle zaczyna się budzić niemal co chwilę, często zadają sobie pytanie, dlaczego dziecko nie śpi. Tymczasem jest to związane z naturalnym rozwojem mózgu: 4-6 miesięcy – dziecko uczy się chwytać, gaworzyć, sięgać po zabawki i wkładać je do ust. Nadal nie porusza się o własnych siłach, co rodzi często frustrację i podnosi poziom kortyzolu, który blokuje wydzielanie melatoniny. To także czas, gdy pojawiają się pierwsze ząbki, co u większości dzieci wiąże się z drażliwością, stanem podgorączkowym i złym samopoczuciem. 6-12 miesięcy – wrogiem snu w tym okresie najczęściej jest lęk separacyjny – maluch doskonale rozpoznaje już rodziców, ma wielką potrzebę przebywania z matką. To także czas gigantycznej zmiany, jaką jest odkrycie możliwości przemieszczania się – dzieci podekscytowane tą możliwością często chcą ją ćwiczyć nawet w środku nocy. 12-24 miesięcy – intensywny czas eksplorowania świata, swoich możliwości, a także granic. Dzieci w tym okresie zaczynają odkrywać emocje, mierzą się z różnorodnymi formami dyscypliny. Wiąże się to z intensywną potrzebą bliskości z rodzicami. Częstym powodem bezsenności jest także kolka niemowlęca oraz problemy jelitowe – dwie najpowszechniejsze, bolesne przypadłości pierwszych miesięcy życia. Sposoby na bezsenność niemowląt Wiedza na temat potrzeb niemowląt w poszczególnych miesiącach z pewnością jest dobrą wskazówką, jak sobie radzić, gdy dziecko nie śpi. Przede wszystkim, warto zaopatrzyć się w kalendarz skoków rozwojowych i w czasie obserwowania nietypowych zachowań u malucha (większa płaczliwość, poirytowanie, bezsenność) sprawdzać, czy przypadkiem nie jest to związane z naturalnym rozwojem dziecka. Po drugie, dobrze jest zwrócić uwagę na zasady higieny snu. Gdy tylko to zacznie być możliwe po pierwszych tygodniach, warto wprowadzić codzienny rytuał wieczorny. Może on obejmować kąpiel, czytanie (nawet kilkutygodniowe dzieci uwielbiają dźwięk głosu rodziców i rytmiczne wierszyki), kołysanie, karmienie. Warto jest dbać o utrzymywanie stałej godziny wieczornego wyciszania. Aktywności pobudzające (spacery, odwiedziny znajomych i rodziny etc.) dobrze jest organizować w pierwszej połowie dnia, a popołudniem i wieczorem stopniowo wygaszać emocje i zmniejszać ilość bodźców. Należy też pamiętać, że jaskrawe, tzw. niebieskie światło (ekrany telewizorów, smartfony, ale też żarówki ledowe) blokuje wydzielanie melatoniny. Dzieci mające kłopoty ze snem nie powinny zatem spędzać wieczorów w takim świetle (nie wspominając o tym, że najnowsze wytyczne WHO zalecają brak jakiegokolwiek kontaktu z ekranami do 18 miesiąca życia). Kolejnym wrogiem snu jest nadmierne przegrzewanie maluszków – wbrew pozorom, większość dzieci bardziej komfortowo się czuje w chłodniejszych wnętrzach (18-20 stopni) i lżejszych piżamkach. Inne sposoby na bezsenność u niemowląt to: noszenie w chuście – dzieci uwielbiają czuć ciepło rodzica i jego zapach. Dodatkowo noszenie w dobrze zamotanej chuście kojarzy im się z bezpieczeństwem, którego doświadczały w okresie płodowym; kołysanie na piłce – nawet u dzieci cierpiących z powodu kolek stwierdzono pozytywny wpływ delikatnego podskakiwania na piłce w ramionach rodzica otulanie – korzystanie z profesjonalnych otulaczy, które nie krępują ruchów, ale przyjemnie spowijają sprawia, że dzieci czują się podobnie jak w łonie matki. Należy wybierać jedynie otulacze, które umożliwiają na swobodne poruszanie rękami i nogami. Otulacze chronią buzię dziecka przed uderzaniami nieskoordynowanych rączek (częsty powód wybudzeń), blokują też odruch Moro (nagłe rozkładanie rąk połączone ze wzdrygnięciem). Otulacze stosować można tylko do momentu, kiedy dziecko zacznie samodzielnie się przewracać na brzuszek (ok. 4 miesiąca) i nigdy dłużej, niż parę godzin dziennie współspanie – bezpieczne współspanie (np. z łóżeczkiem typu dostawka) zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa i bliskości rodzica, a mamom karmiącym piersiom zapewnia większy komfort snu. Rodzice pytają o bezsenność u niemowlaka: Ile powinien spać niemowlak? Literatura podaje różnorodne tabele “odpowiedniej” ilości snu dzieci. Większość rodziców stwierdza jednak, że ich dzieci śpią znacznie krócej, niż wskazywana w ten sposób “norma”. Można przyjąć, że do 1. roku życia dzieci przesypiają średnio ok. 12-16 godzin na dobę, w zależności od poszczególnych miesięcy życia, indywidualnych potrzeb, temperamentu i warunków zewnętrznych. Jeśli dziecko jest w dobrej kondycji zdrowotnej, przybiera na wadze i prawidłowo się rozwija, prawdopodobnie jego ilość snu jest wystarczająca. Czy bezsenność u niemowląt występuje często? Badania wykazują, że około 57% półrocznych dzieci oraz ok. 43% rocznych dzieci nie przesypia w ciągu nocy ośmiu godzin bez przerwy. Wszystkie dzieci doświadczają w trakcie pierwszych miesięcy i lat życia okresów lepszego i gorszego snu – związane jest to ze skokami rozwojowymi, ząbkowaniem, kolkami, intensywnym wzrostem i rozwojem mózgu. Źródła: "Jak zrozumieć małe dziecko: Sen", Wydawnictwo Natuli, 2019. Guidelines on physical activity, sedentary behaviour and sleep for children under 5 years of age, World Health Organisation 2019. Bezsenność określana jest jako dolegliwość polegająca na: - problemach z zaśnięciem - osoba dotknięta bezsennością ma poważne trudności w zasypianiu, wierci się w łóżku. Odczuwa zmęczenie, ale sen nie nadchodzi; - przerywanym śnie - wielokrotne wybudzanie się ze snu w ciągu nocy także jest jednym z objawów bezsenności i

Bezsenność to nie tylko przypadłość z którą zmagają się dorośli. Zjawisko to dotyka także dzieci. Wielu rodziców doświadcza sytuacji, kiedy zmęczone i wyczerpane po całym dniu aktywności dziecko na hasło, że pora już spać natychmiast się ożywia. Gdy już uda się je położyć do łóżka jest to tylko jedynie połowa sukcesu, ponieważ dziecko domaga się opowiedzenia lub przeczytania kolejnych bajek a sam proces usypiania zdaje się zupełnie nie mieć nie tylko dorosłychWbrew pozorom bezsenność wśród dzieci i młodzieży jest dość częstym zjawiskiem. Statystyka pokazuje, iż do 30% dzieci w wieku od 1-3 lat przejawia trudności związane z zasypianiem a także licznymi wybudzeniami w ciągu nocy. Ponadto rodzice średnio 15% dzieci w wieku od 4-10 lat zgłaszają występujący pod różnymi postaciami opór przed położeniem się do łóżka i zaśnięciem. W grupie nastolatków nawet 15% z nich przejawia objawy przewlekłej dziecięcej bezsennościBezsenność u dzieci może mieć bardzo różne powody. Najczęściej jednak obserwowana jest bezsenność, której nadano nazwę bezsenności behawioralnej. Może ona występować u około 10-30% dzieci w wieku przedszkolnym i u około 15% dziecięcej populacji w pierwszych latach szkoły, czyli tzw. nauczaniu początkowym. Dziecięca bezsenność może mieć podłoże związane z uwarunkowaniem początku snu. Ale nie tylko, ponieważ może ona także wynikać z braku dyscypliny ze strony rodziców, czyli niewłaściwego wyznaczania granic. Jeżeli zaś mówimy o dzieciach w wieku szkolnym oraz nastolatkach, ich bezsenność, podobnie jak u osób dorosłych, ma podłoże psychofizjologiczne. Dzieci mogą gorzej spać w okresie nauki chodzenia, czyli pokonywania tzw. kamieni milowych. Bezsenność może również wynikać z zachodzących u dziecka procesów podczas jego rozwoju psychicznego. Mowa tu chociażby o lęku separacyjnym, z którym mamy do czynienia wówczas, gdy dziecko rozstaje się z rodzicami na całą behawioralnaU dzieci bezsenność behawioralna to występujące różnorakie problemy z zaśnięciem, czyli wydłużony czas zasypiania, opóźnianie godziny położenia się do łóżka, znaczny opór przed snem czy coraz dłuższe nocne wybudzenia, które wymagają interwencji ze strony rodziców. Skutkami bezsenności u dzieci są najczęściej: pobudzenie psychoruchowe, rozdrażnienie, gorsza uwaga i niższy poziom koncentracji. Tego typu zaburzenia wpływają nie tylko na samo dziecko ale mają wpływ także na funkcjonowanie całej behawioralne w leczeniu dziecięcej bezsenności dają skuteczność wynoszącą ponad 80%. Terapia behawioralna zaburzeń snu u dzieci może być stosowana już u dzieciaków w wieku powyżej sześciu miesięcy. U młodszych milusińskich należy zapobiegać tego typu problemom poprzez wykształcanie odpowiednich nawyków związanych ze snem a ponadto warto jest stosować zasady higieny snu. Metodą przeznaczoną dla małych dzieci jest metoda wygaszania, która polega na stopniowym wyciszaniu niewłaściwych nawyków oraz zachowań ściśle związanych ze snem. Ingerencja rodziców jest tutaj niezbędna. Do wyżej wymienionych nawyków i zachowań zalicza się: opór przed położeniem się spać, nawoływanie rodziców podczas nocnych wybudzeń dziecka, potrzebę obecności przynajmniej jednego rodzica w trakcie zasypiania. Inną metodą, której sprzeciwia się większość rodziców jest ignorowanie płaczu dziecka, które płacze i nawołuje rodziców w ciągu nocy, od godziny położenia go do łóżka aż do pory ustalonej konkretnie pobudki. Sposób ten wydaje się dość brutalny, jednakże warto wiedzieć iż jest on skuteczny, szybki (efekty widać już trzeciej nocy) a także jest bezpieczny dla psychicznego rozwoju higiena snu jest inna dla poszczególnych grup wiekowych – mniejszych dzieci, starszaków oraz nastolatków. Warto jest zapoznać się z tymi zasadami i wprowadzić je w życie, oczywiście w miarę możliwości. Bezsenności nie wolno nam lekceważyć, ponieważ jej skutki są niebezpieczne szczególnie dla dzieci, które w tym czasie pozostają w sferze rozwoju. Jeżeli ten sam problem, dotyczący osób dorosłych, stanowi zagrożenie dla ich zdrowia a nawet życia, pomyślmy jak niebezpieczny może być dla naszego dziecka.

70CgweH. 435 52 293 50 466 214 13 295 157

bezsenność u 10 latka